Psikoterapi ve psikolojik danışmanlık yaklaşımlarının geniş mecrasında, Kabul ve Adanmışlık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy - ACT) psikolojik esnekliği teşvik etmek ve iyilik halini arttırmak için güçlü ve etkili bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
Kökleri davranışsal psikoloji, farkındalık ve kabul stratejilerine dayanan ACT, hayatın zorluklarının üstesinden gelmek ve zengin, anlamlı bir varoluş geliştirmek için kanıt temelli bir çerçeve sunar.
Nedir bu ACT?
ACT, İngilizce hareket etmek, eylem anlamındaki "act" olarak telaffuz edilir ve yirminci yüzyılın sonlarında Steven C. Hayes ve meslektaşları tarafından geliştirilmiştir.
Farkındalık, gönüllülük ve değerlere dayalı eylemi vurgulayan üçüncü dalga davranışçı terapilere aittir.
Yalnızca semptomların azaltılmasına odaklanan geleneksel terapilerin aksine ACT, psikolojik esnekliğe, yani yaşamın sürekli değişen koşullarında, açıklık ve farkındalıkla var olma ve adapte olma becerisine güçlü bir vurgu yapar.
Merak Edenler için Kuramsal Altyapı: İlişkisel Çerçeve Kuramı
ACT, insan davranışında dil ve bilişsel yapının rolünü araştıran bir davranış teorisi olan İlişkisel Çerçeve Kuramına (Relational Frame Theory) dayanmaktadır.
RFT özünde, insanların dil aracılığıyla uyaranları ilişkilendirmeyi nasıl öğrendiklerini, algıyı, duyguyu ve davranışı etkileyen karmaşık ilişkisel çerçeve ağlarını nasıl oluşturduklarını inceler.
ACT bireylerin, dilin ve düşüncenin keyfi doğasını fark etmelerine yardımcı olmak için RFT ilkelerini kullanır, deneyimlerini daha objektif bir şekilde gözlemlemelerini ve değerleriyle uyumlu bilinçli seçimler yapmalarını sağlar.
Dilin gerçekliğimizi nasıl şekillendirdiğini anlayarak ve düşüncelerimiz ve duygularımızla daha esnek bir şekilde ilişki kurmayı öğrenerek, bireyler yararlı olmayan düşünce ve davranış kalıplarından kurtulabilir.
Dolayısıyla, ACT'ın RFT ilkelerini içermesi, psikolojik gelişim ve dönüşüm için pratik araçlar sunarken insan biliş ve davranışına ilişkin kapsamlı bir anlayış sunarak terapötik bir yaklaşım olarak etkinliğini artırır.
Bilimsel Kanıt Temelli Özellikleri
ACT önemli ölçüde ampirik destek kazanmıştır, bu da onu köklü ve kanıta dayalı bir terapötik yaklaşım haline getirmektedir.
Çok sayıda çalışma, depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, kronik ağrı ve madde bağımlılığı dahil olmak üzere çeşitli psikolojik koşullarının tedavisinde etkinliğini göstermiştir.
Araştırmalar, ACT müdahalelerinin psikolojik esnekliğin artması, semptom şiddetinin azalması ve yaşam kalitesinin artması gibi psikolojik sonuçlarda önemli iyileşmelere yol açtığını göstermektedir.
Dahası, ACT’ın farkındalık ve gönüllülüğe yaptığı vurgu, sinirbilim araştırmalarından elde edilen bulgularla uyumludur; biyolojik temellerini vurgular ve bilimsel olarak temellendirilmiş bir terapi olarak güvenilirliğini güçlendirir.
Bu nedenle, kanıta dayalı tedavi arayan bireyler, iyilik hali ve gelişime yönelik kanıtlanmış bir yol olarak Kabul ve Adanmışlık Terapisinin etkinliğine ve geçerliliğine güvenebilirler.
"Psikolojik esneklik, düşüncelerimiz ve duygularımız tarafından dikte edilmeden, önemli olanla tamamen meşgul olarak şimdiki anda yaşama sanatıdır." - Steven C. Hayes
Terapideki Amaçlar
ACT seanslarında genel amaç, bireylerin psikolojik esneklik geliştirmelerine ve daha tatmin edici yaşamlar sürmelerine yardımcı olmaktır.
Bu, her kişinin kendine özgü ihtiyaçlarına ve koşullarına göre uyarlanmış birkaç temel hedefi içerir.
İlk ve en önemlisi, terapist bireye farkındalık becerilerini geliştirmede yardımcı olur.
Böylece, kişiler düşüncelerini, duygularını ve hislerini açıklık ve yargılayıcı olmayan farkındalıkla gözlemlemeyi öğrenir.
Bu süreç sayesinde bireyler, faydasız düşünce ve inançların etkisinden çıkmayı öğrenir ve bunları mutlak doğrulardan ziyade geçici zihinsel olaylar olduğunu kavrar (bkz. Bilişsel Kaynaşma ve Bilişsel Ayrışma).
Ayrıca terapide, rahatsız edici duygular ve sıkıntı verici düşünceler de dahil olmak üzere içsel deneyimlere açıklık ve gönüllülük becerileri geliştirilir.
Böylece, olumsuz ve rahatsız edici duygu, duyum ve dürtülere kazandırılan açıklıkla yeni bir duruş geliştirilir.
Geliştirilen farkındalık ve açıklık sayesinde, bireylerin davranışlarında kendilerinin belirleyici olmaları sağlanır.
Artık bir duygu ve veya düşüncenin etkisinde sergilenen otomatik davranış örüntülerinin yerine, kişiye özgü bir davranış repertuvarı geliştirilir (bkz. Adanmış Eylem).
Bu eylemleri belirlemesi için ise kişinin değerleri yani hayatta anlam verdiği unsurlar, derinden önemsedikleri keşfedilir (bkz. Değerler).
Bu değerlere uyumlu, adanmış eylemlerle bulunulması teşvik edilir.
Farkındalık, gönüllülük ve değerlere dayalı eylemi bütünleştiren ACT, bireyleri psikolojik engellerin üstesinden gelme, hayatın zorluklarını kucaklama ve en derin arzu ve özlemlerine uygun olarak zengin ve anlamlı bir varoluşun peşinden gitme konusunda güçlendirir.
Comentários